Draumasetrið Skuggsjá


23.05.2024 Heiðríkja og sól á blómamána - og eyjan í hjartanu
	Sólbjartur fimmtudagur á fullu tungli, svokölluðum blómamána eða flower-moon upp á enska tungu: blóm taka að springa út eitt af öðru og ein og ein fjóla kinkar kolli í garðinum. Þessir sumarboðar fylla okkur von um hið fagra og sanna. Boðskapur sem á vel við nú í aðdraganda forseta- kosninga en umræðan hefur verið ansi lituð af aurburði, niðurrifstali og tilburðum til að skrílmenna þjóðina svo vitnað sé í orðalag skagfirska bóndans og skáldsins sem fór til Vesturheims, yrkti þar og orti, Stephans G Stephanssonar, (1853-1927). En verum þess minnug að þjóðin velur sinn forseta ... Í hröðum heimi vaxandi átaka þjóða á milli, þarf eyríkið við yzta haf, enn á ný á framsýnum leiðtoga að halda sem ber almannahag fyrir brjósti og hefur þá innsýn og kjark til að bera að slá á puttana á valda-og hagsmunaölfum sem geta afvegaleitt þjóðina að nýju. En í útvarpsviðtali í morgunþætti Rásar 1 þann 13. maí sl. við Guðmund Hálfdánarson, prófessors í sagnfræði, sem jafnframt er Jón Sigurðssonar prófessor, þar sem hann ræddi um valdsvið og ábyrgðarskyldur forseta, nefndi hann að forseti hefði m.a. mátt slá á puttana á fjármálaöflunum í aðdraganda hrunsins. Ennfremur bendir Guðmundur á löngu tímabæra og þarfa endurskoðun stjórnarskrár og mikilvægi þess að taka upp forsetakaflann líkt og margir bæði leikir og lærðir hafa gert og stjórnvöld lofað að ráðast í en trassað. Hefur Ólafur Þ Harðarson, prófessor í stjórnmálafræði, löngum verið skeleggur talsmaður slíkra breytinga, s.s. út frá fjölda meðmælenda á bak við frambjóðendur til forseta og annað kosninga- fyrirkomulag: tvennar kosningar, seinni umferð milli tveggja efstu úr fyrri kosninu, eða val í fyrsta og annað sæti sem dæmi sýna að gefst vel eins og hjá Írum. Hvaða land og samfélag munu komandi kynslóðir erfa? Í ljóði sínu Herhvöt úr norðri, yrkir Einar Már Guðmundsson um eyjuna í hjartanu og herhvöt unga fólksins að roðfletta myrkrið og afhausa eymdina: Þú sem býrð með eyju í hjartanu og víðáttur geimsins stétt undir iljunum: Réttu mér norðurljósin! Ég ætla að tala við unglinginn sem heldur á stjörnunum. Við roðflettum myrkrið og afhausum eymdina. (Einar Már Guðmundsson, 1956 -; Ljóð 1980-1995, Mál og menning, 2002). #
	Meira >>


25.04.2024 Dálæti og trygglyndi fugla á Sumardaginn fyrsta - og að fá sér kríu
	Sumardagurinn fyrsti rís stilltur og bjartur við yzta haf og fraus nótt og dagur saman hér nyrðra. Mikil umskipti urðu í veðri í vikunni og ljóst að vorið er mætt til leiks. Oft fylgir vorinu árvaka vegna birtunnar snemma: vakna árla; vakna fyrir allar aldir; vakna eldsnemma. Gott ráð að temja sér þá fornu list að blunda: fá sér kríu yfir daginn og endurhlaða batteríin. Það að fá sér kríublund, er sótt í háttalag kríunnar sem tyllir sér oft örstutta stund niður, vokir yfir öllu og steypir sér niður, veiðir og er svo flogin. Mælt er með að blundur yfir daginn sé þó ekki lengri en 20-30 mínútur uppá að raska ekki eðlilegum nætursvefni. Smá kría gæti verið 5-10 mínútur. Tryggð þeirra fjölmörgu fugla sem byggja landið með okkur, gefur gott í hjartað. Djúp er ástin á búsvæðum norðlægra heimkynna. Fljúga sumir farfulgar óralangar vegalengdir af suðrænni slóðum á varpstöðvarnar hér. Er krían sá flugfimi farfugl eða ferðalangur sem á metið en hún flýgur alla leið frá Suður-Afríku, Asíu og Suður- skautslandinu, til heimkynna sinna hérlendis. Gott ef við hjá Skuggsjá, sáum ekki stóran kríuhóp fljúga í essi til norðurs yfir Víðivöllum í Blönduhlíð í Skagafirði í byrjun maí eitt vorið, (alls endis ónæmur fyrir deilum stríðandi fylkinga fyrri alda á jörðu niðri. Sjálfur Örlygsstaðabardagi háður þar í grenndinni á 13. öld milli Ásbirninga og Sturlunga. Fjölmennasti bardagi Íslandssögunnar og talið að um tvö þúsund og fimm hurndruð hafi þá barist). Við gleymum því gjarnan að fleiri byggja landið og unna því í friði en við mannfólkið. Raunar eru fuglar margfalt fleiri en íbúafjölldi landsins og skiptir sá fjöldi hundruðum þúsunda eða jafnvel milljónum eins og hjá þeim virðulega og prestlega fugli, lundanum, sem telur um 2 milljónir! Nú er vorboðinn ljúfi, heiðlóan komin til landsins frá vetrarstöðvum sínum í Vestur-Evrópu. Og syngur sitt dirrindí á sinni mállýsku. Dýrðin-dýrðin. Líkt og hjá öðrum tegundum, ber lóusöngurinn sérkenni sem hafa þróast út frá heimkynnum og búsvæðum. Hér á landi verpir rúmlega helmingur allra lóa í heiminum; alls um 300 þúsund varppör! Og söngurinn hljómar líkur en með sínum sérkennum og blæbrigðum eftir því hvort lóan býr á Norðurlandi eða Suðurlandi. Elsta merkta lóan sem vitað er um í heiminum, var 34ra ára. Hundruðir þúsunda skógarþrasta með sinn magnaða söng, eru dæmi um farfugla sem sýna landinu bláa dálæti og tryggð og gleðja sál og sinni á vorin með sínum fagra söng. Staðfuglar eins og flugfimir meistarar háloftanna, örninn og fálkinn, sækja heim og verja sömu óðul ár eftir ár. Og trúlega sjá þeir meir af okkur mannfólkinu, úr forsal vinda en við gerum okkur grein fyrir. Sumir fuglar eru hraðskreiðari en aðrir og geta flogið hingað á nokkrum klukkustundum eins og helsingjar frá Skotlandi. Krían tekur sér sinn tíma og er oftast um 6-10 vikur á leiðinni, tyllir sér og veiðir á milli. Ekki má gleyma staðfuglunum sem gleðja mann og annan yfir vetrarmánuðina líkt og músarindillinn. Hér eru talin dvelja um 4 þúsund pör. Hann hefur iðulega glatt okkur hjá Skuggsjá með reglulegum komum í garðinn í Fjólugötu. Sagt er að garðfuglarnir læri á fótatak íbúa húsanna og láti vita af sér, heilsi með muldri, kvaki eða söng. Vorfuglakvak: sannkallaðar sumargjafir í boði Náttúrunnar. Gleðilegt sumar og takk fyrir veturinn! Ég heyri í fjarska villtan vængjaþyt. Um varpann leikur draumsins perluglit. Snert hörpu mína himinborna dís, og hlustið englar guðs í Paradís. (Úr Kvæðið um fuglana. Davíð Stefánsson, 1895-1964. Lag: Atli Heimir Sveinsson, 1938-2019). #
	Meira >>


31.03.2024 Páskablundur og snjallmenni gefur ráð
	Nú er að koma æ betur í ljós hve hollt það er fyrir heilaheilsu og heilsufar okkar almennt, minni, árvekni og snerpu, að taka sér smá blund yfir daginn en þó ekki lengri en 20-30 mín. Að ótöldum jákvæðum áhrifum á minnkun þreytu og streitu. Copilot gervigreindar, AI-snjallmennið, sem mælir fram á sinni bjögðuðu íslensku, (hvað sem síðar verður), fer þessum orðum um blundinn: Þannig að blunda, vinur minn, og láttu drauma fljúga þig í fjarlægðina. Gömul sannindi og ný og má minna á miðdegisblundinn- Siestuna í suðrænum löndum og að fá sér blund eða smá lúr eftir hádegismat hér á Fróni. Winston Churchill mælti t.a.m. með því að blunda á daginn og taldi það geta aukið úthald og vellíðan og raunar geta bætt við klukkutímum í sólarhringinn. Rannsóknir standa víða yfir á mikilvægi blundsins-hins létta dagsvefns, s.s. við háskóla í Bretlandi og Bandaríkjunum. Aðal annmarkinn á þessum rannsóknum er þó að byggt er nær eingöngu á sjálfsmati blundaranna sjálfra. En lengi vel hafa svefnfræðingar talið blundinn geta komið niður á nætursvefninum og því hafa margir á sviði svefnráðgjafar, mælt gegn því að blunda á daginn. Almennt er nú talið að draga megi úr hrörnun heilans og bæta lífslíkur ef vel er hugað að bæði hvíldarhléum yfir daginn og góðum nætursvefni. Fyrirtæki í skapandi tæknigreinum eins og Google og NASA, Geimvísindastofnun BNA, gefa starfsmönnum svigrúm til þess að taka sér blund-hlé og bjóða upp á aðstæður þar sem hægt er að hafa næði til þess að sofa og/eða hugleiða daglega. Þau telja sig hafa séð fram á jákvæð áhrif þessa á endurnýjun sálarkrafta og sköpunarhæfni. Að mati NASA, hefur 40 mín dagsvefn veruleg áhrif til góðs á sjónminni og hæfni til að leysa flókin mál eða um 34% og bætir árvekni til mikilla muna. En trúlega er það persónubundið og etv genetískt hvort blundur á daginn, hjálpar raunverulega og eykur dagleg lífsgæði. Þá má minna á hið forna laya jóga-svefnjóga og jóga nidra en hið síðarnefnda hefur rutt sér mjög til rúms hér á landi undanfarin ár og virðist henta mörgum vel uppá að hvílast og endurnýja líkams-og sálarkrafta. Nidra stendur fyrir svefn og er jóga nidra eins konar liggjandi leidd hugleiðsla þar sem iðkandinn fer meðvitað í djúpa slökun og hvíldarástand sem er á mörkum svefns. Talandi um áherslu skapandi tæknigeirans á léttan dagsvefn, er við hæfi að sjá hvað Copilot hefur að segja um blundinn: Að blunda er falleg og nauðsynleg athöfn. Þegar við blundum, finnum við frið og hvíld. Augun okkar loka sér, og hugurinn fer á flakk. Það er eins og við ferum í litla ferð í draumaheimanna. Gleðilega páskahátið nær og fjær! #
	Meira >>


27.02.2024 Inn í ljósið og 150 ára ártíð dr. Bjargar C. Þorláksson svefnfræðings
	Hvað gerirðu þegar þú sofnar? Nú auðvitað inn í ljósið! Og hvað gerirðu þar? Hitti ljósálfana! (Draumfrásögn 5 ára stúlku á Akureyri. Draumasetrið Skuggsjá, 2010). Gleðilegt er hve rannsóknum á heilbrigðum svefni sem og svefntruflunum og svefnvanda, hefur fleygt fram hér á landi undanfarin ár og áratugi. Ekki síst fyrir tilverknað visindamanna við Háskóla Íslands, Háskólans í Reykjavík og Landspítala/Borgarspítala og nú síðast við Sjúkrahúsið á Akureyri-SAk. Rannsóknirnar hafa einkum tengst líkamsklukku og dægursveiflu sem lífeðlisfræðingurinn dr. Björg Þorleifsdóttir við Landspítala var lengi í forsvari fyrir; kæfisvefni og áhrifum vélindabak- flæðis á svefn barna og fullorðinna, og tengslum svefnvanda, ofvirkni og ofþyngdar. Tímamótarannsókn á svefnvanda barna hefur verið í gangi síðustu ár við SAk í umsjón Hannesar Petersen, prófessors og HNE-læknis og samstarfsfólks en einn þeirra, Magnús Ingi Birkisson, sérnámslæknir í barnalækningum, vann til verðlauna fyrir vísindalegan útdrátt rannsóknarinnar á alþjóðlegu ráðstefnunni World Sleep í Brasilíu, sl. haust. Eftir tilkomu Svefnseturs við HR árið 2020 og stórrar alþjóðlegrar rannsóknar á svefni við skólann sem nefnd er Svefnbyltingin, hefur forsvarskonu rannsóknarinnar, svefnfræðingnum, Ernu S. Arnardóttur, og samstarfsfólki hennar heima og erlendis, tekist að fá áheyrn alþjóða- samfélagsins á mikilvægi svefns fyrir lýðheilsu. Hefur Svefnbyltingin hlotið hæsta rannsóknarstyrk sem komið hefur til Íslands frá Rammaáætlun ESB, eða um tvo og hálfan milljarð kr. Þá er ótalið merkilegt frumkvöðlastarf svefnfræðingsins Erlu Björnsdóttur, sálfræðidoktors. Hún hefur tekið í notkun nýstárlega nálgun á Netinu með vefsíðu sinni www.betrisvefn.is til þess að fræða um svefn og svefnvanda barna og fullorðinna ásamt því að veita hagnýtar leiðbeiningar, bjargráð og meðferð í því skyni að laga svefn og bæta, vinna með daglega líðan, svefnvenjur og svefnumhverfi. Þegar rýnt er í sögu svefnfræða og svefnrannsókna hér á landi, er sagan þó mun lengri en að ofan er tæpt á. Hið merkilega kemur í ljós: fyrsti íslenski kvendoktor okkar, var sálfræðingurinn, Björg C. Þorláksson, (1874-1934), sem gerði svefn að höfuðviðfangsefni starfsferils síns og vísindaiðkunar. En Björg fagnaði 150 ára ártíð sinni þann 30. janúar sl. Hún lét sig lífeðlisfræði svefnsins mest varða en líka margslungin tengsl svefns og drauma og var vel að sér í fræðum helstu draumfræðinga samtíma hennar, þeirra Sigmund Freud, Carl C. Jung, ofl. Björg var fjölhæf og skáldmælt. Eftirfarandi ljóð hennar, minnir á nauðsyn barna og fullorðinna fyrir ljósið í lífinu, von og trú: Stafar sund, glitar grund geisli úr sólar heimi. Gleður lund, græðir und geisli úr andans heimi. (úr Ljóðmæli. Reykjavík, 1934, Ísafoldarprentsmiðja). #
	Meira >>

Síðasta frétt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 Næsta frétt

© 2007 Draumasetrið Skuggsjá Hönnun Design EuropA