Forsíđa   
 21.12.2021
 Vetrarsólstöđur - og sólin fer snemma ađ sofa á bak viđ fjöllin



Íðilfagrar Vetrarsólstöður 2021
þegar sólin fer snemma að sofa
á bak við fjöllin.
Þannig mæltist kornungum spekingi,
þegar hann velti fyrir sér hvað gerist
þegar sólin sést ekki lengur:


Sólin fer að sofa á bak við fjöllin á nóttunni.

(Tómas Bjarni Jóhannsson, 3ja og hálfs).



Ungviðið heldur okkur við með
andríkinu og sjálfsprottinni hugsun;
sækir af brjóstviti sínu í heim
innri visku og vits.
Birtir okkur sannkallaða sólarsýn
og þá bjargföstu von, að sólin
komi alltaf aftur þegar hún er
búin að sofa á bak við fjöllin.






Í dag var Eiríksjökull baðaður
einstökum heiðbláma og í
uppheimum birtist bleikfingraður
blævængur til Snófjalla.
Förinni heitið Vestur....




Vetrarsólstöður kl. 15.59 í boði
Náttúrunnar undir Hafnarfjalli
með Borgarfjörðinn, Mýrarnar
og Snæfellsnes á aðra hönd.
Leikandi léttir sólbakkar
neðst á himni við hafflötinn.
Örfáum mínútum síðar
eru þessir iðandi ljósbakkar
horfnir og sólin hefur hverfst
um sjálfa sig.



Hinn knái Tómas Bjarni mun
gleðjast, nú þarf sólin ekki
að sofa jafn lengi á bak við
fjöllin...





#





Meira >>
 30.11.2021
 Heilagur Andrés, verndardýrlingur Skotlands, og Andrésardraumar í Dýrfirđingagođorđi



Í dag, 30. nóvember, er
Andrésarmessa, kennd við
heilagan Andrés, fiskimann
og bróður Péturs postula.
Hér á landi var helgi á Andrési
og heitið á hann til gæfu við
velferð heimilis og hjónabands;
þegar menn reru til fiskjar,
og til lækninga, einkum hálsmeina.





Í Dýrfirðingagoðorði fyrir vestan,
hvar Hrafn Sveinbjarnarson,
læknir og goðorðsmaður á
Eyri við Arnarfjörð, réð ríkjum
á 12.og fram á 13. öld, var
þekkt helgi á Andrési.

Fiskimið eru þar viða gjöful enda
eftirsótt af bæði Íslendingum
og erlendum sjómönnum í
gegnum aldirnar, s.s. Bretum,
Frökkum, Spánverjum,
Norðmönnum, Þjóðverjum
og síðar Bandaríkjamönnum.
Verslun, viðskipti og þjónusta
byggði upp þorpin á þessum
slóðum, t.a.m. Þingeyri við
Dýrafjörð, sem er elsti
verslunarstaður Vestfjarða
og meðal þeirra elstu á landinu.






Þegar Hrafn fann dauða sinn
nálgast, er sagt að hann hafi
dreymt heilagan Andrés.
Einnig eru þekktir draumar
Tómasar, vinar Hrafns í Selárdal,
af heilögum Andrési, fyrir þeim
hörmungaratburði þegar
Hrafn var hálshöggvinn á Eyri,
þann 4. mars 1213, af óvildar-
manni sínum, Þorvaldi
Vatnsfirðingi og mönnum hans.






Heilagur Andrés er verndardýrlingur
margra Evrópulanda. Má þar nefna
Skotland, Rússland, Úkraínu, Girkkland,
Rúmeníu, Kýpur og Tenerife. Hann á
sér heiðurssess í Austur-kirkjunni sem
æðsti patríarkinn í Konstantínópel.
En dýrlingurinn er líka verndari fleiri
þjóðríkja eins og eyríkisins Barbados
í Karíbahafinu sem í dag gerðist
lýðveldi eftir áratugi í Breska-
samveldinu. Barbados heitir
raunar líka Saint Andrew.

Skotar halda þennan síðasta dag
nóvember hátíðlegan sem Þjóð-
hátíðardag--kalla Andermas
eða St. Andrew´s Day--.
Á Andrésarmessu er skoskri
þjóðmenningu fagnað með
listflutningi, skáldskap, dansi, ofl.

Fer vel á að vitna til þjóðskálds
Skota, hins rómantíska og baráttu
-glaða, Roberts Burns, (1759-1796),
sem valinn var ástsælasti Skoti
allra tíma, árið 2009.
Robert Burns segir svo í ljóði sínu
Hinn 7. nóvember, um annan merkan
nóvemberdag í skammdegismyrkrin
þegar ástin vakir; dagur um margt
frægur í sögunni sem ljósberi,
bæði fyrr og síðar:






The day returns, my bosom burns,
The blissful day we twa did meet.
Tho ´Winter wild, in tempest toil´d,
Ne´er Simmer-sun was half sae sweet.
Than a´ the pride that loads the tide,
And crosses o´er the sultry Line;
Than kingly robes, the crowns and globes,
Heav´n gave me more - it made thee mine.




#



Meira >>
 25.10.2021
 Fuglar sem veđurvitar: metfé og vćngjaperla í vetrarbyrjun...


Á Veturnóttum þetta haustið,
21-22. október--ein helsta hátíðin
í gamla norræna tímatalinu--, var
líkt og fuglarnir í garðinum fyndu
sterkt á sér nýju árstíðina framundan.
Hér áður var talið að það vísaði á
harðan vetur ef þeir hópuðust saman
á jörðu niðri við hýbýli manna.
Í þetta sinn gerðist það þó ekki,
breytingin frá hausti til vetrar var
án stórra átaka en fuglarnir áttu það
til að fljúga á gluggana sem sumir
telja að geti vísað á krapavetur.
Nútímaskýringin sú að þeir séu
blindfullir af berjunum...

Fuglar voru og eru taldir glöggir veðurvitar
en líka gefandi samferðafélagar eins og
sjá má í umfjöllunum í ritum fyrr og nú.
Sjá m.a. nýlega og merka umfjöllun í bók 
séra Sigurðar Ægissonar, Íslensku fuglarnir
og Þjóðtrúin, sem út kom hjá bókaútgáfunni
Hólum fyrir jólin 2020, og sem þessi pistill
styðst við að hluta til.
Guðmundur Friðjónsson, skáld og bóndi
á Sandi í Aðaldal--einstakri fuglaparadís--,
skrifaði fagurlega um Sólskríkjuna,
öðru nafni Snjótittlinginn, í grein í
Sunnanfara 1902:



Eg hef horft á þig liðlangan vordaginn
árum saman og veitt þér athygli
sumar og vetur síðan eg kom til vits og ára.
Og alt af ertu metfé mitt og vængjaperla.



Þessi smávaxni spörfugl er harðgerðari en
ætla mætti og með ólíkindum hvernig
honum tekst að lifa af harðan, íslenskan vetur.
Ljóst er að nú dvelja ákveðnir hópar sumra
fuglategunda hér allt árið um kring.
Má þar nefna sólskríkjuna, skógarþröstinn,
staran, maríuerluna og auðnutittlinginn.

Þetta haustið voru smáfuglarnir í garðinum
eins og litlar tifandi klukkur í kappi við
tímann að klára síðustu reyniberin
áður en vetraði: á Veturnóttum tók
reyniviðurinn að fella laufið og á fyrsta
Vetrardegi, laugardaginn 23. október,
voru nær öll ber horfin og flestir fuglar
flognir á braut en nokkur pör þó eftir.
Trúlega hyggja þau á vetursetu að vanda...






Guðmundur Finnbogason, heimspekingur
og einn fumkvöðull íslenskra sálarfræða,
(1873-1944), ritaði grein í Eimreiðina 1922,
sem hann nefndi Veðurspár dýranna.
Þar talar hann um að í sumum löndum
séu fuglar ekki síður veðurvitar alþýðu
manna en hér og sumt sömu fuglarnir
og hjá okkur, t.d. þrösturinn, lóan, spóinn,
hrafninn.

Margt er líkt með eftirhermun í atferli
dýrategunda, manna þar á meðal, en
um það fyrirbæri fjallaði Guðmundur
í doktorsritgerð sinni frá 1911 þar sem
hann gerir hugtakinu samúðarskilningur
góð skil. Okkur hættir ósjálfrátt til þess
að líkja eftir fasi og viðmóti viðmælanda
okkar, brosi hann, brosum við, osfrv.
Skynjun okkar er ekki síður þáttur í
atferli okkar en hugsun, minni og
tifinningar; skynferlun oft ósjálfráð.
Í ævisögu Guðmundar, ritaðri
af Jörgen L. Pind, prófessor í sálfræði,
árið 2006, Frá sál til sálar, má sjá
merka umfjöllun um samúðarskilning.
Spurningar vakna um hvar við
erum stödd með slíkan skilning
í rétthugsun og sefjunartilburðum
á meðal fjölmiðla og samskiptamiðla
nú um stundir?




Guðmundur Finnbogason var forgöngumaður
ásamt Ágústi H. Bjarnasyni, sálfræðingi
og háskólarektor, (1875-1952), að fyrstu
eiginlegu sálfræðirannsókninni, sem var
á sviði drauma og draumgáfu.
Þeir félagar rannsökuðu hæfileika
draumspaks manns á Langanesi,
sem kallaður var Drauma-Jói og
gáfu út á bók 1915. Jói gat séð
ýmislegt í svefni og sagt til um.
Þessi skyggnigáfa í svefni fylgdi
honum frá unga aldri. En Jói
hét fullu nafni Jóhannes Jónsson,
(1861-1943), og var frá Ásseli en
dvaldi frá unglingsaldri á Sauðanesi
á Langanesi, á því mæta prestsetri
hvar séra Jón Bessason, einstakur
drauma-og andans maður, sem
sá í annan heim, hafði búið og
þjónað rúmum tveim öldum fyrr.
En frá honum og séra Bessa,
syni hans, sem skráði sýnir
föður síns, eru aðstandendur
Skuggsjár komnir. Seinni lang-
feðgar tóku þátt í rannsókninni
á Drauma-Jóa með frásögnum
af draumgáfu Jóa.

Guðmundur var brautryðjandi í
skólamálum og lengi ritstjóri
Skírnis og eftir að háskólakennslu
lauk, gerðist hann landsbókavörður.
Hann þýddi m.a. ritverk efir helstu
hugsuði á sviði heimspeki og sálfræða
þess tíma, s.s. William James, sem
kallaður hefur verið faðir bandarískrar
sálfæði. En James ritaði margt merkilegt
um draumlíf okkar mannfólksins og hin
ýmsu stig vitundarinnar.




Margt er hægt að læra af smávinum
vorum, fuglunum, ef þeim er gaumur
gefinn. Og nú í vetrarbyrjun, er það ágæt
leið til að rækta samúð í garð manna
og málleysingja að sinna þeim og hlúa
vel að í vetur.

Jón Prímus, sá ágæti prestur undir Jökli,
minnir bæði Umba og söfnuðinn á
hvernig snjótittlingurinn vesalastur af
öllum hugdettum guðs,
stendur af sér verstu vetrarhörkur:




Hvað sem á dynur, snjótittlingurinn lifir af;
stórhríðarnar eru ekki fyrr um götur geingnar
en hann er orðinn sólskríkja.



(Halldór Laxness, 1902-1998;
úr Kristnihald undir jökli, útg. 1968).



#

 






Meira >>
 29.09.2021
 Ljúfir eru draumar í rökkursölum...



Haustið í allri sinni litadýrð er
mætt á svæðið: haustjafndægur
nýafstaðin; fullt tungl stuttu fyrr.
En hér áður var talað um sumar
frá um 20. maí til 20. september
og gjarnan miðað við jafndægur
á hausti en þau falla allajafna á
bilinu 21. til 23. september.
Nú líður tími fljótt til veturnátta
síðla októbermánaðar.
Magnaður tími genginn í garð;
gengur nú mörgum betur
að svífa í draumlönd inn
þegar rökkur færist yfir.





Svefn hefur farið úr skorðum hjá
mörgum í kófinu og þarf að gera
átak í að huga að svenfheilsu, ekki
síst hjá börnum og unglingum.
Fræða um svefn, kynna bjargráð
til þess að bæta svefn og leggja
áherslu á að unglingar þurfa mun
lengri svefn en þeir eru t.a.m. að fá.

Á sama tíma hefur kvíði aukist
hjá öllum aldurshópum en þekkt
er að kvíði speglast í draumlífinu.
Martraðarkenndum draumum
fjölgar og svefnórói eykst eins og
draumrannsóknir við Læknadeild
Harvard háskóla sýna m.a.
Víða á Vesturlöndum er nú
talið að fyrir kófið hafi um 4 af
hverjum 10 átt erfitt með svefn
en nú eru þeir um 6 af hverjum
10, að talið er. En til eru líka þeir
sem telja svefn sinn  hafa lagast í
kófinu og þeir hafi náð að endurmeta
lífsvenjur sínar til hins betra og
upplifa lækkað kvíðastig.





Ljóst er að ónógur svefn og/eða
svefntruflanir hafa heilmikil áhrif á
eðlilega og mikilvæga úrvinnslu
tilfinninga og hugarstarfs og geymd
í minni, og þar með á draumlífið.
Allt mikilvægt fyrir vöxt og þroska
heilbrigðs miðtaugakerfis og úthald
og aðlögun í daglegu lífi.

Fyrir utan það að draumar hafa
ákveðinn sess meðal þjóðarinnar
fyrr og nú bæði menningarlega
og félagslega.

Í Gallup könnun Skuggsjár frá 2003,
kom í ljós að 72% fólks á aldrinum
18 til 85 ára, taldi drauma hafa
merkingu fyrir sig í daglegu lífi,
vera mikilvæga fyrir þá sjálfa
og ekki bara eitthvert merkingar-
laust rugl. Úrtakið var 1200 manns
og tekið út frá aldri, kyni, búsetu
og efnahag. Svarhlutfall 67.5%
sem telst býsna gott.





Nú í haustbyrjun, lést ein fyrsta
atómskáldkona okkar Íslendinga,
seyðfirðingurinn Vilborg Dagbjartsdóttir,
kennari, þýðandi og barnabókahöfundur.
Talandi um haustið, farfuglana: skógar-
þrestina og reyniberin, þá segir hún
lítil börn með skólatöskur, koma með
haustið.

Sum ljóða Vilborgar koma á sinn
kyrrláta hátt inn á nóttina og
svefn og drauma eins og
segir í Næturljóði hennar:





Hve mjúklát er nóttin,
mildum höndum fer hún
um slaka hörpunnar strengi
og kveður þig í svefn.



Ljúfir eru draumar
í rökkursölum hennar
þar sem aldrei skíma
nær af dagsins ljósi.



Fölur tunglskinsbjarmi
lýsir inn um glugga
rétta fullan bikar
þjónustufúsar hendur.



(Vilborg Dagbjartsdóttir,
1930-2021).


#




Meira >>
Síđasta frétt  1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33  34  35  36  37  38  39  40  41  42  43  44  45  46  47  48  49  50  51  52  53  54  55  56  57  58  59  60  61  62  63  64  65  66  Næsta frétt 
© 2007 Draumasetriđ Skuggsjá Hönnun Design EuropA