Draumasetrið Skuggsjá


24.12.2022 Friður - fegurst jólaskart - og fólkið og Sundið í Brekkugötunni
	Í uppvexti Bjargar, forsvarskonu Skuggsjár, kynntist hún skáldinu sem kallað hefur verið fylgdarmaður húmsins, Kristjáni frá Djúpalæk á Langanesströnd í Bakkafirði, (1916-1994). Þannig hagaði til að eitt húsasund, í daglegu tali nefnt Sundið, var á milli æskuheimilis hennar og skrifstofu Kristjáns í næsta húsi þar sem blaðið sem hann ritstýrði, Verkamaðurinn, var staðsett. Sundið var fjölfarið og oft vettvangur uppátækja og bernskubreka sem þeir fullorðnu hentu gaman af. Og þar hittust og tóku tal saman hinir eldri og reyndari sem bjuggu og/eða störfuðu í húsunum númer 3 og 5 að Brekkugötu í miðbæ Akureyrar en númer 3 var æskuheimil Bjargar og númer 5 vinnustaður Kristjáns. Andstæðir pólar í pólitík skeggræddu um landsins gagn og nauðsynjar þegar þeir hittust í Sundinu. Sumir að koma, aðrir að fara. Þessi samskipti forkólfa verkalýðs- baráttunnar og alls pólitíska litrófsins, fóru ávallt vel fram og mikið gantast og vísum hent fram. Gagnkvæm virðing einkenndi þessi friðsamlegu samskipti; Kristján með sína alpahúfu tottandi pípuna kankvís. Síðar átti Björgu eftir að dreyma merkilegan tímamótadraum með Sundið og húsin tvö í aðalhutverki: einn af þessum svokölluðu stóru draumum sem marka nýja áfanga og oft óvænta, í lífshlaupinu. Magnað hve nánasta umhverfið hefur mikil áhrif og lifir með okkur alla tíð eins og sálfræði nútímans er æ meir að leggja áherslu á. Og segir líka til sín í draumlífinu líkt og annað sem hefur djúpa og lifandi merkingu fyrir okkur. Friður meðal manna heima og heiman, er grundvöllur eðlilegrar og heilbrigðar þróunar en ekki sjálfgefinn. Um það vitna þær stríðshörmungar sem nú ganga yfir í samfélagi manna í okkar heimsálfu, Evrópu, Fylgdarmaður húmsins, er heiti heildarverka Kristjáns frá Djúpalæk sem kom út hjá Hólum árið 2007 í umsjón Ragnars Inga Aðalsteinssonar og Þórðar Helgasonar. Kristján orti mörg einstök kvæði sem tengdust húmi og vetrartíð, svefni og draumum, og jólum. Eru Hin fyrstu jól eflaust þeirra þekktust sem Ingibjörg Þorbergs söng svo fallega og fjölmargir síðan. Annað er Jólafriður en í einu erindi þess segir svo: Þá tekur kyrrð í veröld völd þá verður hýtt og bjart. Og friður nær og fjær á jörð er fegurst jólaskart. Gleðileg friðarjól! #
	Meira >>


21.12.2022 Vegurinn liggur til veralda þinna...
	Fögnuður á Vetrarsólstöðum nú þegar lengsta nóttin er að baki og stysti dagur ársins rennur fram; sól stendur andartakið kyrr, hverfist svo um sig á himinbaug. Festingin hingað tll fengið að vera í friði og enn á sínum stað: vegur minn liggur til veralda þinna, kvað listaskáldið góða. Dag tekur að lengja á ný og það birtir hænufetið sem reynist samt býsna drjúgt. Magnað að fljúga sjónflugi yfir Fagradalshraun á þessum tíma- mótum Náttúrunnar og berja eldstorknaða svarta flákana í Geldinagadölum og Merardölum augum í mildri skammdegisbirtu þessa sólstöðusíðdegis. Maður þakkar bara pent. Nýtt land í mótun og forvitnilegt að fygjast með smáveru- og plöntulífi setja sinn svip á það með tíð og tíma. Inn á milli hamfarafrétta fjölmiðla og samskiptamiðla--sækjandi æ meir í peningainnspýtingu frá ofsa og hatri--, er gleðilegt að sjá jákvæðar frásagnir eins og af notkun blóma í framleiðslu á gervileðri - pleðri. Í stað þess að sóa þeim og henda þó sölnuð séu. Blóm,sem áður höfðu verið notuð til þess að gleðja, í virðingarskyni eða til lofgjörðar, fá nú nýtt hlutverk í endurvinnslu og framleiðslu nýrrar og skaðlausari afurðar. Sýnir í leiðinnii hve hugvitið getur fleytt okkur áfram til nýrra dáða og uppgötvana án þess að valda lífríkinu skaða. En á nokkrum áraugum hafa, illu heilli, um 70% villtra dýra og plantna horfið af sjónarsviðinu. . Blómin í allri sinni fegurð og lítillæti, sigra hjörtun og veita vonarbirtu líkt og biskupshatturinn eða fjalldalafífillinn af rósaætt með sín stóru og drjúpandi dumbrauðu blóm á háum stöngl, nú í vetrardvala. Rótin harðger og lifir af og var.notuð bæði til nytja og lækninga hér áður, hjálpleg við hita og kvefi sem herjar á þessum árstíma - og mögulega tll þess að brugga jólaölið! Gjafmildi og seigla blómjurta á köldu landi, lærdómsrík; fjalldalafífill hefur fundist hæst eða í allt að 640-660 metra hæð til fjalla og dala hérlendis, í Eyjafirði, ekki fjarri æskuslóðum listaskáldsins góða. Fyrr á öldum voru þessar slóðir gjarnan kallaðar undiir Fjöllum. Ekki að undra að mótunarár Jónasar undir Fjöllum,að Hvassafelli og Möðrufelli, setji svip sinn á náttúruljóð hans og önnur skrif. Hæglát sýn á festinguna á kyrrlátum dögum við sólsetur, er honum hugleikin; hann þýddi fjölmörg gullfalleg ljóð líkt og Sólsetursljóð enska skáldsins og konsúlsins, G.P.R.James. Sólin, röðullinn, mun rísa enn á ný og hresstur snúa á himin: Drag nú hið blásvarta, blysum leiftranda salartjald saman yfir sæng þinni, brosi boðandi, að af beði munir bráðlega hresstur á himin snúa. #
	Meira >>


16.11.2022 Hjartaþungt í heimi; skuggabaldur úii einn...
	Í dag eru 215 ár liðin frá fæðingu listaskáldsins góða og orðasmiðsins knáa, Jónasar Hallgrímssonar, (16.11.1807 - 26.05.1845). Þrátt fyrir um margt óblíða ævi og fálæti valdsmanna um hans lífshagi - og síðar bein -, hafa fáir samlandar náð að lyfta okkur í sál og sinni og láta okkur dreyma um betri tíð fyrir mann og annan; sannkallaður ástmögur þjóðarinnar. Slíkt er hans aðdráttarafl, bæði fyrr og nú, að fjömargir geta samkennt sig við hann í íslenkum raunveruleika og aðstæðum. En aðdráttarafl er eitt af nýyrðum Jónasar. Ljóðin hans, nýyrðin, náttúrufræðin, allur sá afrakstur, ber vott um gríðarlega elju, afköst og næmni skálds og fræðimanns sem lést langt fyrir aldur fram, aðeins 37 ára gamall. Jónas var menntaður í steinafræði og jarðfræði innan náttúruvísinda og hafði áður lagt stund á guðfræði og lögfræði. Telst prestssonurinn úr Öxnadal, - þar sem háir hólar, hálfan dalinn fylla, - best menntaði Íslendingurinn og fjölfræðingurinn á sinni tíð. Talandi um tíð og tíma: Jónas var afar glöggur á hringrásina í náttúrunni og gang himintungla og þýddi m.a. merkilegt rit um stjörnufræði eftir danska stærðfræðinginn, G.F. Ursin. Kom Stjörnufræði, létt handa alþýðu, út í Viðey, árið 1842. Í þeirri þýðingu er að finna fjölmörg frábær nýyrði sem hafa eignast fastan sess í þjóðtungunni. Dæmi þar um eru reikistjarna, sporbaugur, ljóshraði, aðdráttarafl og þyngdarafl. Í skáldskap og fræðum Jónasar, má sömuleiðis víða finna falleg og hnittin nýyrði, eins og haförn, leðurblaka, útsýni, niðaþoka, molla, sunnanvindur, sjónstjörnur, sviphrein, ylhýr og hjartaþungt. Nýlega kom út hjá Sögum útgáfu, kærkomið bókverk sem segir frá nýyrðasmíði Jónasar og lýsir sögu hans í myndum, eftir þær Önnu Sigríði Þráinsdóttur, málfræðing og Elíni Elísabetu Einarsdóttur, teiknara. Verkið kallast Á sporbaug. Þennan afmælisdag Jónasar, grúfir skammdegismyrkrið við marauða jörð snemmmorguns og rakt er í lofti, síðan tekur að rigna á köflum en léttir á milli í hægstreymi seinnipartsins - og um lágnættið, tekur hljóðlátt næturmyrkrið völdin. Óhætt að segja að hjartaþungt sé í heimi nú um stundir og skuggabaldur og skuggavaldra, sé víða að finna í hamfaraveðri tíðar og tíma. Missum ekki vonina um betra útsýni í mannheimi. Í einn af veðurvísum Jónasar, yrkir hann svo: Skuggabaldur úti einn öli daufu rennir. Skuggavaldur, hvergi hreinn, himnraufar glennir. #
	Meira >>


26.10.2022 Tunglskinsljóð, sem blærinn ber; vetur rís í válegri veröld
	Nú er vetur genginn í garð og sumarið kvatt. Þessi tímamót í náttúrunni líkt og svo mörg önnur slík tímamót, eru álitin gjöful til úrvinnslu og drauma. Vegvísar um ókomna tíð. Fyrsti Vetrardagur var hinn 22. október og síðan hafa dagar verið stilltir, bjartir og fagrir; á kvöldin blika stjörnur og Norðurljósadýrð. Og snemma í gærmorgun á nýju tungli, varð deildarmyrkvi á sólu. Tunglskinið býr yfir sínum mögnuðu töfrum, sem vekja von um sönn kærleikstengsl en líka eftirsjá eins og segir í ljóðinu Þín hvíta mynd, eftir góðskáldið, Tómas Guðmundsson,(1901-1983), og sem tónskáldið, Sigfús Halldórsson, (1920ö1996), gerði undurfallegt lag við og gaf út á albúminu Fagra Veröld árið 1978. Ljóðabók Tómasar, Fagra veröld, hafði komið út 1946. Ófáir íslenskir söngvarar hafa spreytt sig á flutningi Þín hvíta mynd. Má þar nefna Guðrúnu Á. Símonar, Alfreð Clausen, Ellý Vilhjálms, og nú síðast, Kristjönu Stefáns og Svavar Knút. Eins og tunglskinsljóð, sem blærinn ber úr bleikri firð á vængjum sér, líður mér um svefninn hægt og hljótt þín hvíta mynd um svarta nótt, kannske var það draumur, sem ég gat ekki gleymt, en eitt er víst að síðan er í hjarta minu reimt. Þegar Náttúran skartar sínu fegursta eins og þessi dægrin og hægstreymi vetrar tekur völdin, eru mannlegir harmleikir og ólýsanleg grimmd í veröldinni, eitthvað svo úr takti við allt þetta ljóðræna og draumkennda sjónarspil. Náttúran leitar samræmis fyrir lif í jafnvægi. Líka í mannheimi. Á tímum vélvæðingar og tækniundra og alnetsins, getum við nú hlustað á okkar frábæru söngvara flytja Þín hvíta mynd, s.s. á YouTube. En á sama tíma hefur því miður reynst stutt í alvarlega firringu í tengslum á milli manna og við aðrar lífverur. Samkennd og meðlíðan fara minnkandi en ásækni í áhrif og völd yfir meðbræðrunum aukast, oft með vélabrögðum. Narsissmi og siðblinda í sókn. Merkingarbær tengsl við aðra og náin tilfinningabönd og félagatengsl, eru jú það veganesti, sem við þurfum á að halda til að vaxa og þroskast og verða að manni hvar mennska og miskunnsemi eru leiðarljósin. Nú um stundir ber svo við að hægt er að granda öðrum manneskjum með því að sitja bara við skrifborð í órafjarlægð og beina þaðan langdrægum flaugum til að valda sem mestum skaða á lífi, innviðum og eignum. Með akkúrat engin tengsl við skotmörkin: slíkt gæti truflað sálarró og hreyft við siðvitund skotmanna! Standa svo upp frá dagsverkinu og ganga sæll til náða eða hvað? Eitruð valdaklíkan og ofstækisfullir ráðgjafar í sínum makindum þar fyrir ofan, stígandi dans við forherta vopnasala; valdaelíta með ægivald á fjölmiðlun, beitandi falsfréttum og upplýsingaóreiðu. (Ljóst að margir slíkir æðstráðendur meika ekki dagana nema þunglyfjaðir/ eiturslævðir í sínu alræðisbrjálræði eins og sagan sýnir. Hiltler var t.a.m. háður daglegum amfetamínsprautum. Gat ekki sofið. Skyldi engan undra). Nýr, firrtur og óhugnanlegur veruleiki blasir við með tilkomu nýrra vopna, sem eru að gjörbreyta heimsmyndinni, umturna gildum og sverfa illilega að mannlegum tengslum og reisn. Vetur rís í válegri veröld. Gleymum ekki að við eigum möguleika til að ná áttum og fóta okkur í þessum nýja og harða veruleika. Niðurstaðan á þann veg, að við megum ekki sofna á verðinum, baráttu er þörf, nú sem aldrei fyrr. #
	Meira >>

Síðasta frétt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 Næsta frétt

© 2007 Draumasetrið Skuggsjá Hönnun Design EuropA