Forsíđa   
 29.08.2021
 Draumar í Gísla sögu Súrssonar og örlögin: nú falla vötn öll til Dýrafjarđar. Og Blábankinn...


Höfuðdagurinn 29. ágúst ár hvert,
minnir okkur á hve örlögin geta
ýmist verið blíð eða óblíð en þann
dag er talið að Jóhannes skírari
hafi verið hálshöggvinn.


Margir fornkappar vorir féllu í
valinn af hendi óvildarmanna og
á stundum hreinna íllvirkja, hlutu
sinn skapadóm eins og í Gísla sögu
Súrssonar þar sem sagt er frá
örlögum kappans og síðar útlagans,
Gísla Súrssyni. Hann hafði sett
niður bú sitt að Hóli í Haukadal
í Dýrafirði undir tignarlegum Kaldbaki,
hæsta fjalli Vestfjarða, (988m),
krúnudjásni vestfirskra fjalla.

Hinn knái og hugvitssami Gísli,
duldist óvildarmönnum sínum víða
fyrir vestan, svo sem í Geirþjófsfirði
innst í Arnarfirði; á Barðaströnd og úti
í Breiðafjarðareyjum.

Í heimsmynd fornmanna var hefndarskyldan
heilög í frændgarði og fóstbræðralagi
og er hún sterkt minni í sögu Gísla.
Fræg eru orð eins helsta fjandmanns Gísla,
Barkar digra um Ingjaldsfíflið í Hergilsey,
sem Gísli þóttist vera til þess að villa um
fyrir óvinunum þannig að nú voru þau
tvö í eyjunni: enda deilist það
heldur víðara.





Gísli var draumamaður og sá ýmislegt
fyrir í draumum sínum og ræddi við
sína góðu konu, Auði Vésteinsdóttur,
sem líka var draumspök. Hann kvað
vísur um draumreynslu sína. Gísli átti
sér draumkonur tvær. Aðra hræddist
hann og voru svefnfarir oft harðar.
Iðulega óttaðist hann að falla í svefn
en hreystimennið, sem hann var,
gekkst við myrkfælni sinni.

Gísli hafði erfiðar svefnfarir næturnar
áður en lokaáhlaupið var gert á hann
á Einhamri í Geirþjófsfirði hvar hann
hné í valinn eftir frækilega vörn
með iðrin úti, sem hann hafði safnað
saman undir skyrtu sinni og bundið
fyrir með reipi og haldið áfram að berjast
hreystilega og drengilega til hinstu stundar.

Óhætt er að segja að Gísla saga
Súrssonar sé sú fornsagnanna, sem
einna besta grein geri fyrir draumum
og svefnförum. Er sagan um margt
borin uppi af trú Gísla á forspá
drauma sinna og eru lýsingar á
erfiðum svefnförum og draumsýnum
í samræmi við þekkta sammannlega
reynslu.


Gísli var vitur maður og draumamaður mikill
og berdreymur, segir í sögu hans.




Í Gísla sögu er sagt frá viðvörunar-
draumum, og að Gísli hafi eitt sinn látið
illa í svefni tvær nætur í röð. Hann tók
þessa draumboða sem forspár um
yfirvofandi hættu tengdri Vésteini,
fóstbróður sínum og mági. Áður hafði
Gísli  reynt að sjá til þess Vésteinn
yrði varaður við að koma í Haukadal.
Í eitt skiptið, hittu sendiboðar Gísla,
Véstein á Gemlufallsheiði, sem er heiðin
milli Önundarfjarðar um Bjarnardal
í Dýrafjörð. 

En Vésteinn lét kylfu ráða kasti,
lét skeika að sköpuðu og hélt
för sinni áfram þrátt fyrir viðvaranir.
Fór svo að hann náði í Haukadal en
var veginn þar í svefni.
Af hvers hendi eða hverra, er svo
stóra spurningin.
Eftir Vésteini er í þessu samhengi
höfð hin fleyga setning:
nú falla vötn öll til Dýrafjarðar.


Líkt og í náttúrunni þegar ár og lækir falla sína
leið niður brattann og ljúka ferð sinni til ósa,
er því eins farið með mannfólkið, öllu er afmörkuð
stund. Samkvæmt slíkri heimsmynd, fær enginn
umflúið sinn skapadóm.





Dýrafjörður geymir mörg djásnin, bæði í
náttúru og mannlífi. Eitt af því, sem einkennir
staðhætti, sögu og menningu, er magnaður
fjársjóður hafdjúpanna, lífsbjörg margra.
Á fyrri tíð voru margir útvegsbændur á þessum
slóðum, bæði í Haukadal og á Þingeyri þar sem
þorpsmyndun hófst snemma. Samskipti og
vöruskipti við útlönd voru umtalsverð, ekki
síst við Frakkland. Gjarnan var talað um
svokallaða Haukadalsfrönsku, mállýsku, sem
varð til á milli íslenskra og franskra sjómanna.



Nú er unnið að því að draga úr fólksfækkun og
efla nýsköpun og atvinnulíf á Vestfjörðum,
m. a. í Dýrafirði, í gegnum byggðaþróunar-
verkefni Byggðastofnunar, Brothættar byggðir.
VerkefnÞingeyrar nefnist Öll vötn til Dýrafjarðar
og leiddi til stofnunar Nýsköpunar og samfélags-
miðstöðvar á Þingeyri árið 2017, sem hlaut
nafnið Blábankinn.



Nýr bankastjóri Blábankans á Þingeyri er
Birta Bjargardóttir, vísinda-og menningarmiðlari
frá Bath háskóla á Bretlandi, en hún hefur
lengi komið að verkefnum Skuggsjár.
Hjartanlegar hamingjuóskir til Birtu með þetta
mjög svo þarfa og skemmtilega starf á Þingeyri!



Að ganga sinn llífsveg í takt við náttúruna
og eðlilega framvindu lífsins, krefst árvekni
á vegferðinni sem endranær.
Sé örlagabraut vor fyrirfram vörðuð,
- öll vötn falla til Dýrafjarðar -,
er óskandi að við höfum þó heilmikið
um það að segja hvernig við fetum hana.



#




Meira >>
 29.07.2021
 Ljósheimur Vatnajökuls og draumur og vera í Hoffelli


Í fagurri júlísól og alltumlykjandi
heiðríkju í hinu forna landnámi
Auðuns rauða við rætur Hoffellssjökuls
í Hornafirði, sem er einn skriðjökla
úr Vatnajökli, verður sáttin við landið
nálæg og kyrrðin áþreifanleg.
Vegurinn liggur frá jörðu til himins
og öfugt: Taó og skilin renna saman.
Draumur og vera verða eitt.

Áðurnefndur Auðunn reisti heiðið
hof á þessum magnaða stað og
hafði keypt sitt landnám í Hoffelli
af Hrollaugi Rögnvaldssyni,
landnámsmanni Hornafjarðar.





Laxness talaði um ljósheim, ljósheim
Vatnajökuls, sem gefur samspili ljóss,
himins, jökuls og vatns, nýja dýpt.
Síbreytilegur jökullinn og vatnið,
sem frá honum kemur og þessi
leikur ljóssins, minnir stöðugt á
undur sköpunarverksins sem okkur
ber að vernda og verja.





Merkar þjóðsögur og sagnir tengjast
Hoffellssjökli og Hoffellssfjöllum
og svæðinu öllu, sem Guðmundur
Jónsson bóndi á Hoffelli, safnaði
í byrjun 20. aldar. Þorsteinn M.
Jónsson á Akureyri ritstýrði verkinu,
sem Marteinn Skaftfells gaf út árið
1946 undir heitinu Skaftfellskar
þjóðsögur og sagnir. Skrudda
endurútgaf verkið árið 2009.

En í nábýli manns og jökuls hefur
skapast margvísleg þekking
leikra sem lærðra í gegnum árin
og saga og staðhættir órofa heild.
Einstakt dýra-, fugla-, og gróðurlíf
einkennir svæðið, sem er heimkynni
heimskautarefsins--the arctic fox--,
hreindýra og hagamúsa ofl. dýra;
fugla á borð við hrafna, grágæsir,
tjalda og músarindla, og fágætra
plantna á borð við bergsteinbrjót,
burkna, fléttur og skófir.





Hoffelssjökull er dæmi um þær miklu
breytingar sem orðið hafa víða á
náttúrunni í kjölfar veðuröfga og
hlýnunar og hefur hopað umtalsvert
á síðustu árum og áratugum.
Fáir íslenskir skriðjöklar hafa verið
jafnvel og lengi rannsakaðir og
hann, m.a. vegna hraðs skriðs,
einstaks vatnafars og síbreytilegrar
úrkomu.

Geitafellseldstöð er í Hoffellsjökli
og hefur merk jarðsaga jökulsins 
getið af sér steinategundir eins og
gabbró, silfurberg, líparít og jaspis.





Óhætt að segja að hægt sé að gleyma
sér í þessari fögru náttúruvin og
endurnýja sál og sinni í mystískum
ljósheimi Hoffellsjökuls - og láta sig dreyma.





#


Meira >>
 21.06.2021
 Jarđeldar á Sumarsólstöđum og draumar landnámsmanna


Merk tímamót í náttúrunni eins og
Sumarsólstöður þegar sólin er nyrst
á sjónarbaug líkt og í nótt kl. 03.32,
hafa löngum verið talin gjöful til drauma.
Og framundan er sjálf Jónsmessan,
þann 24. júní, ein helsta draumanóttin.
Og þar næst sjálfur Sjösofendadagur,
27. júní en heitið var á Sjösofendur
vegna svefnleysis og hitasóttar m.a.

Fornmennirnir réðu bæði í drauma og
ýmis tákn náttúrunnar og sigldu eftir
stjörnunum. Þarf ekki að fletta lengi
í Landnámabók til þess að sjá tilvísanir
í drauma og ýmsar forspár víða.





Þegar reynt er að grafast fyrir um
hver hinn raunverulegi Ísólfur á Skála
kann að hafa verið, beinast sjónir helst
að landnámsmanninum Ísólfi á Búlandi
á Suðurlandi. Hann er einn af síð-
landnámsmönnum sem koma til landsins
á 10. öld og átti land milli Kúðafjóts og
Skaftár eins og lýst er í 86. kafla
Landnámabókar en þar eru merkar tilvísanir
í forspár og drauma.

Í þeim sama kafla er sagt frá landnámi
Molda-Gnúps sem var næst landnámi
Ísólfs og var á milli Kúðafljóts, Eyjaár og
Álftavers. Frjósamt og hlunnindamikið
landnám sem hann seldi af en varð
jarðeldum að bráð sem leiddi til þess að
Molda-Gnúpur og synir hans héldu á
Reykjanes og námu þar land í núverandi
Grindavík. En talið er að Ísólfur á Búlandi
hafi reynst Molda-Gnúpi vel og skotið
yfir hann og hans skyldulið skjólshúsi
vegna hremminga á Suðurlandinu.

Þessir jarðeldar sem Landnámabók vitnar
til, runnu yfir stórt svæði og gjörbreytti
afarmikið hraunið bæði landi og vötnum
þar eystra, m.a. Álftaverum. Eru leiddar
líkur að því að jarðeldar þessir, hafi átt
upptök sín í Eldgjá í Skaftártunguafrétti.

Í lýsingu 86. kafla Landnámabókar segir
líka frá þriðja landnámsmanninum sem
nam land vestan við Molda-Gnúp. Var það
Hrafn Hafnarlykill sem Landnáma segir að
hafi vitað eldsuppkomuna fyrir og verið
búinn að færa bú sitt áður...






Það eru stórir jarðeldar á Suðurlandi og
hraun sem fór vítt yfir og breytti landkostum
sem leiddi til landnáms við Grindavík.
Og mögulega útstöðvar Ísólfs á Búlandi
sem hann setti niður nálægt landnámi
Molda-Gnúps. Okkar tilgáta er að Ísólfur
hafi sett niður útstöð á Skála.
En snemma var vitað af fengsælum
fiskimiðum utan suðurstrandarinnar
og Skáli Ísólfs, sjávarjörð. Ennfremur
er vitað að fornmenn sóttu sjóinn
langt að og að á fyrstu öldum byggðar,
urðu til ýmsar þekktar verstöðvar á
þessum slóðum út frá bæjum á Suðurlandi,
s.s. í Grindavík, Krýsuvík og Selvoginum.






Landnáma segir að landvættir hafi fylgt
Molda-Gnúpssonum til ýmissa land- og
sjávarnytja. Og ber draumur Hafur-Björns
þess vitni af bergbúanum sem birtist
honum í draumheimum og óskaði eftir félagi
við Björn sem hann gekk að en eftir það tók
bústofn hans, m.a. huðnur og hafrar,
að aukast mjög. Í Landnámu segir að
Molda-Gnúpur og synir hans hafi haft fátt
kvikfjár með sér á Reykjanesið...






Yfirstandandi jarðeldar í Geldingadölum
hvar dys Ísólfs á Skála er talin vera,
kunna að standa lengi yfir og breyta
landslagi og landkostum með tíð og
tíma. Slík dyngjugos standa oft lengi.

En gæfan nú er sú að við höfum meiri
þekkingu, vísindi og tækni en forfeðurnir
sem þurftu að treysta á fosjálni sína,
þekkingu á landinu, forspár og drauma
til þess að talast á við elda þróunar og
margvíslegar hamfarir náttúrunnar.
Í dag höfum við tól og tíma til þess að
sýna þann viðbúnað sem dregur sem
mest og best úr skaða fyrir land, innviði
og samfélag. Jafnvel þó sjálf dyngjan
verði seint að háu fjalli, en allt er það
þróun háð, þá getur hraun frá
henni reynst víðáttumikið. Má nefna
magnaða dyngju í nágrenninu,
Þrándarskjöld í þessu samhengi.
Fer vel á að nefna núverandi dyngju
í þróun, Ísólfsskjöld, og hraunið eftir henni.
Og sjálfan gíginn: Ísólf.

Vofur tómlætis eða bölmóðs mega ekki
sigra í þeirri óvissutíð sem blasir við.
Verum hjartahraust!
Strandarkirkja í Selvogi nálæg og
minnir á vernd og engil vonar...




Í ljóði sínu Hjartað langar og flýgur,
kveður góðskáldið Ísak Harðarson,
(1956-  ), um hjartaflugið í magnaðri
náttúru lands og sjávar:




Langt langt burt það flýgur
yfir sofandi hjörtu á Bakka,
yfir Strandarkirkju og Kleifarvatn
hraunbakkafullt af nýjum
tunglum og næturskýjum






Meira >>
 23.05.2021
 Skrúđgrćn klćđi í náttúru og mannlífi: kjólameistarinn, matmóđirin og jóginn í Brekkugötu 3


Nú stendur Hönnunarmars yfir
og margt um dýrðir og fer vel
á að minnast eins fyrsta sérlærða
kjólameistarans hér á landi
en áður höfðu karlmenn eingöngu
mátt starfa við iðnina sem klæðskerar.
Þessi kona er Björg Jóhanna Vigfúsdóttir
sem fæddist að Grímsstöðum í
Þisitlfirði 1897 og ólst upp í stórum
systkinahópi á Kúðá í sömu sveit
hjá foreldrum sínum, þeim Vigfúsi
Jósefssyni og Ólínu Ólafsdóttur.
En ævisögu Ólínu ritaði Benjamín
Sigvaldason, rithöfundur og bóksali
á Hverfisgötunni í Reykjavík.
Ólína þótti merk kona á sinni tíð og
veitti mörgum skjól, umhugað um þá
sem áttu um sárt að binda.






Gjarnan er talað um innfædda
Þistilfirðinga sem Þistla en fjörðurinn
heitir í höfuð Ketils Þistils, landnámsmanns
sem nam fjörðinn og átti land á milli
Hundsness og Sauðaness á Langanesi.
Ketill Þistill var í gegnum Sigmund, son sinn og
landnámsmann á Laugarbrekku á Snæfellsnesi,
ættfaðir Guðríðar Þorbjarnardóttur, víðförlustu konu
fyrri alda og móður Snorra, fyrsta norrræna
barnsins sem talið er fætt í Vesturheimi,
sonar hennar og Þorfinns Karlsefnis.






Þistillinn Björg er ein ættmæðra okkar hjá Skuggsjá.
Hún var alla tíð berdreymin og forspá
og sá m.a. fyrir alvarleg veikindi löngu
áður en þau greindust eins og raunin
varð á með hennar eigin veikindi
sem urðu hennar aldurtili síðar
en nú er tæp hálf öld frá andláti hennar.
Mikill dýravinur og elskaði hestana
sína í sveitinni heima en á þeim slóðum
var blátt bann lagt við hrossakjötsáti
enda aldrei á borðum á hennar heimili
eftir að hún sjálf fór að búa; listakokkur
og höfðingi heim að sækja og slógu
margrómaðar fiskbollur hennar allt út,
uppskrift frá æskuheimlinu á Kúðá.
Að ótöldum kleinunum, kaffitertunni með
hvíta kreminu og fagurskreyttu smurbrauðinu.

Hún elskaði tónlist og söng yfir pottunum,
fór í kirkju á sunnudögum til að syngja
og biðja en stundaði líka jóga og var í fyrsta
jógahópnum sem vitað er um hérlendis.
Mikil áhugakona um Indland og austræn fræði.

Ung að árum kom Björg til Akureyrar
til þess að læra kjólameistaraiðnina
hjá Hinrik Bebensee, þýskum klæðskera,
sem rak klæðskerastofu í Brekkugötu 3
í miðbæ Akureyrar, í húsi sem hann reisti
í byrjun 20. aldar. Og sem hann ásamt
mági sínum og síðar eiginmanni Bjargar,
Sveini Bjarnasyni, framfærslufulltrúa,
byggði áfram við, m.a. þriðju hæðina, þá efstu.
En Sveinn var framfærslufulltrúi Akureyrarbæjar
í tvo áratugi, eða frá 1935 til 1955, og
hafði skrifstofu sína, kontórinn, í húsinu.






Brekkugata 3 við Ráðhústorg á Akureyri,
er einstakt hús, ekki bara sem reisulegt
hátimbrað aldamótahús heldur líka vegna
alls þess lífs, atvinnu og menningar sem
verið hefur þar frá fyrstu tíð:
gróskumikið sambland af starfi iðnmeistara
og nema, verslunar-og viðskiptajöfra á fyrstu
hæðum og starfsmanna en hýbýli íbúa á efri
hæðum og kostgangara að koma og fara.
Húsið iðaði af fólki á öllum aldri og öllum
gerðum--allar skoðanir vel þegnar--,
og þar bjuggu breskir offíserar á stríðsárunum.






Kjólameistarinn Björg hafði hvað mest yndi
af að veita liðsinni við saum á íslenska
þjóðbúningnum og gerði það allt fram á
síðustu æviár á heimili sínu í Brekkugötu 3.
Eins hafði hún einstakt auga fyrir handbragði
og efnum og gæðum þeirra og hreifst lítt af
gerviefnum sem þá voru farin að koma fram.
Um það voru hún og helsta vinkona hennar,
Halldóra Bjarnadóttir, frá Ási í Vatnsdal,
frænka Sveins, sammála. En Halldóra
var tíður gestur í Brekkugötunni og
starfaði í 10 ár sem skólastjóri Barnaskóla
Akureyrar--Barnaskóla Íslands--og kom
þar á fót kennslu í handavinnu sem margir
sáu nú ekki beint tilgang í þar sem heimilin
gætu séð um þá hlið!
Halldóra helgaði síðan tóvinnu og textíl ævi
sína og eftir hana liggur geysimikið safn handverks,
vefnaðar og ýmissa textílmuna sem hún safnaði
og sjá má á Heimilisiðnaðarsafninu á Blönduósi en
þar er sérstök stofa tileinkuð henni, Halldórustofa.

(Nú um Hvítasunnuna var opnað skemmtilegt rými
á Textílsetrinu í Kvennaskólanum á Blönduósi
fyrir ýmsar textílgreinar tengdar listsköpun og
menningu. Og verður spennandi að fylgjast með
framgangi þess).






Kjólameistarinn Björg var velfróð um marga hluti
og mikil andans manneskja og heimili hennar
var einstaklega gestkvæmt, gestir komu til lengri
eða styttri dvalar bæði að austan, ættmenn og vinir
af æskuslóðunum í Þisltifirðinum en líka að vestan,
ættmenn og vinir Sveins úr Húnavatnssýslunum.
Og alltaf var sunnudagskaffi að morgni og Opið hús.
Talandi um vinina og áhugann á andlegum málum,
þá var ein vinkona Bjargar oft gestkomandi að sunnan,
Guðrún Waage, miðill, sem uppgötvaði snemma
stórmerka hæfileika Einars á Einarsstöðum í Reykjadal,
(1915-19987), og veitti þjálfun. Einar er af mörgum talinn
einn mesti huglæknir og andans jöfur okkar Íslendinga
og þó víðar væri leitað. Lesa má um fágæta mannkosti
og lækningahæfileika Einars í ýmsum skrifum, m.a.
Sigurjóns Björnssonar, sálfræðiprófessors og fyrsta
deildarforseta Sálfræðideildar Háskóla Íslands sem nú
stendur á níræðu og er enn að skrifum og þýðingum.
Einstakur kennari og djúphuga fræðimaður; honum
sé heil þökk fyrir leiðsögnina um lendur sálarfræða.






Segja má að textíll og jóga og matarmenning,
lifi enn í dag góðu lífi í Brekkugötu 3 hvar
Björg upphaflega lærði kjólameistara-
iðnina, saumaði íslenska búninginn,
söng yfir pottunum og iðkaði jóga.
Hún var einstaklega skemmtileg kona.
Nú er jóga kennt í tengibyggingu hússins
upp að bakhúsinu og að svokölluðu Afatúni,
en þessar viðbætur byggði Bjarni, sonur Bjargar.
Mikilvirkur múrarameistari og athafnamaður sem
fæddist í Brekkugötunni og ólst þar upp til fimmtugs
eins og við afkomendur hans stríddum honum oft á!

Í Brekkugötu 3a tengibyggingu, er jógasetrið Ómur.
Þar áður var þar hönnunargalleríið Hvítspói en
húsnæðið og galleríið hefur verið í eigu Önnu
Gunnnarsdóttur, textíllistakonu. Faðir hennar,
Gunnar Hjartarson, athafnamaður og síðar
bankastjóri, og Bjarni áttu í samstarfi um inn-
og útflutning lengi vel, og var sá rekstur staðsettur
í Brekkugötu 3. Skóverslunin Leðurvörur var lengi
á neðstu hæð Brekkugötunnar en kjallarinn hafði
verið grafinn út af Bjarna; má segja að húsið sé
síðan á fjórum hæðum. Nú er þar konditóríkaffihúsið
Sykurverk. Og gistiíbúðir til skemmri eða lengri
útleigu á efri hæðum, gömlu íbúðahæðunum.

Dóttir Önnu og eiginmanns hennar, indverska
gjörgæslu-og svæfingalæknisins, Girish Hirlekar,
Anita Hirlekar, sýnir nú á Hönnunarmarsi
í Kiosk á Granda, stórglæsileg klæði og litrík
úr efnum gerðum á staðnum og með
handgerðum munstrum sem minna á
eitthvað sem er ekta og flæðandi af lífi.
Líkt og náttúran sjálf sé mætt á svæðið!
Aníta lærði í Central St Martins, listaháskólanum
í London, og hefur unnið til fjölda verðlauna.




Formóðir okkar Björg átti sér marga uppáhaldsstaði
í Noðurþingi, einn þeirra var Ásbyrgi. Við vorum
ekki há í loftinu þegar hún sagði okkur frá tilurð þess
og þjóðsögunni um Sleipni, hest Óðins. Að Sleipnir
hafi átt að stíga fast niður fæti þegar hann var á ferð
sinni um lönd og höf og að Ásbyrgi væri hóffar hans,
eyjan í miðjunni, far eftir hóftunguna.

Eitt efitirlætisskáld ömmu Bjargar var Einar Benediktsson,
(1864-1940). Hann bjó eitt sinn að Byrgi í Ásbyrgi og segir svo í
einu af sínum fegurstu kvæðum Sumarmorgunn í Ásbyrgi:





Alfaðir rennir frá austurbrún
auga um hauður og græði.
Glitrar í hlíðinni geislarún,
glófaxið steypist um haga og tún.
Signa sig grundir við fjall og flæði,-
faðmast í skrúðgrænu klæði.






#







Meira >>
Síđasta frétt  1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33  34  35  36  37  38  39  40  41  42  43  44  45  46  47  48  49  50  51  52  53  54  55  56  57  58  59  60  61  62  63  64  65  66  Næsta frétt 
© 2007 Draumasetriđ Skuggsjá Hönnun Design EuropA