Vetrarsólstöður eru í dag undir
kyrrlátum gráhimni, jörð hreinhvít.
Nýfallin lausamjöllin lík æðar-
dúninum sem haldið hefur hita
á landanum í gegnum aldirnar
og verið gæðavara til útfutnings.
Dúntekja austur á Langanesi var
lengi talin ein sú mesta á öllu
Norð-Austurlandi ásamt vænni
dúntekju á prestsetrunum á
Skinnastöðum í Öxarfirði og
Grenjaðarstað í Aðaldal.
Fyrr þennan sólstöðudag, lukum
við hjá Skuggsjá lestri nýjustu
bókar Bjarna M. Bjarnasonar,
Dúnstúlkan í þokunni sem Veröld
gefur út. En Bjarni er sá íslenski
rithöfundur sem hvað mest hefur
skrifað um drauma í þeim 20
verkum sem þegar hafa verið
gefin út eftir hann.
Óefað hefur Bjarni sjálfur kannað
lendur draumheima frá unga aldri
líkt og Jóhannes Jónsson í Ásseli
á Langanesi gerði líka á sínum
tíma og bókin fjallar um.
Sagt er frá ævi Jóhannesar,
Drauma-Jóa og dúnstúlkunum
sem sáu um dúntekjuna og urðu
sumar ekki langlífar; unnu sér til húðar.
Slík var sú mikla alúð við dúninn,
æðarfuglinn, eggin og ungana.
Nákvæmnisvinna út í eitt sem þær
inntu af hendi hjá oft á tíðum
hörðum húsbændum. Að ótöldu
ýmsu misjöfnu sem þær gat hent.
Dúnstúlkan í þokunni, gefur næma
innsýn í reynsluheim barnsins Jóa
og hvernig sá heimur mótar hann.
Galdramenn sem hann á ættir til
eru nefndir til sögunnar og sagt er
frá einni helstu fyrirmynd hans,
Mikael Illugasyni í Skoruvík, afa hans;
vandist því m.a. í uppvextinum að sjá
kallinn tala við hrafnana og gefa nöfn.
Eins kynnist Jói útlöndum í gegnum afa
og viðskiptum hans við duggara frá Evrópu.
Og dúntekjunni á útnesjum en æðardúnn
í sængur og kodda var góð skiptimynt.
Sagt er frá draumum Jóa frá unga
aldri sem sumir hverjir gátu verið
virkilega óþægilegir. Jói var sem sagt,
draumskyggnt barn, og ekki allt tekið
út með sældinni.
Síðar segir frá þjálfun með ýmsum
grösum og draumstöfum á draumgáfu
Jóa og upplestri yfir honum úr særinga-
blöðum og galdrabókaslitrum.
Þjálfun sem gerði kleift að segja fram
drauma og veita svör við spurningum
sem fyrir hann voru lagðar, upp úr svefni.
Þjálfun á fjarskyggni í svefni.
Langvinn veikindi og erfið hjá Jóa
eru og til umfjöllunar; hann kaus
heldur að vera kallaður aumingi
en niðursetningur.
Bjarni skrifar eftirminnilega um
þokuna á Langanesi og þá
dulúð sem hún sveipar átthaga
söguhetjanna og kallar Tár Guðs.
En himininn er huggari, hvað sem
líður galdramönnum, geistlegu sem
veraldlegu valdi líkt og fram kemur
í orðum Jóa þegar hann hughreystir
dúnstúlkuna sína:
Núna er himininn grár. En stundum er
hann mjög fallegur. Það er gott að horfa
bara á fallega himininn sem maður
hefur séð áður og geymt djúpt í
hugskotinu, eins og fjársjóð.
Horfa á hann eins og hann sé
yfir manni núna.
Hinn raunverulegi Jói bókarinnar
var sem fyrr segir, oft nefndur
Drauma-Jói og um hann fjallaði
fyrsta íslenska dulsálfræðirannsóknin
sem þeir Ágúst H. Bjarnason, rektor
Háskóla Íslands og Guðmundur Finnbogason,
heimspeki-og sálfræðiprófessor, gerðu
á draumgáfu Jóa og gáfu út á samnefndri
bók árið 1915.
En Jói sá fyrir óorðna hluti og fann
týnda hluti og gaf svör í svefni þegar
talað var til hans.
(Til gamans má geta þess að
Drauma-Jói og við hjá Draumasetrinu
Skuggsjá, eigum sameiginlegan forföður
sem var Ólafur Skorvíkingur Finnbogason,
útgerðarbóndi í Skoruvík á Langanesi, f.1701.
En eins og fyrr segir, kemur Skoruvík mjög
við sögu í bókinni þar sem Mikael,
útnesjamaðurinn og afi Drauma-Jóa
bókarinnar, hélt til.
Einnig má nefna að langafi Bjargar,
forsvarskonu Skuggsjár, Vigfús Jónsson
á Kúðá í Þistilfirði, var einn þeirra
sveitunga hins raunverulega Jóa
sem þátt tóku í dulsálfræðirannsókninni
á drauma-og fjarskyggnigáfu hans).
Dúnstúlka Bjarna er einstaklega vel skrifað
og leikandi lestrarverk. Bókin tekur jú
á án þess að vera þyngslaleg þó hún fjalli
á köflum um bág kjör og umkomuleysi
alþýðufólks í hörðum heimi.
En hún segir líka söguna af góðu fólki,
velgjörðarmönnume sem koma inn í líf
Jóa og dúnstúlkunnar hans og hlúir að þeim,
gerir þeim lífið bærilegra, þessa heims
og annars.
Ein þeirra er Ólína Jónsdóttir, dúnstúlka
og vinnukona á prestsetrinu á Sauðanesi
þar sem Jói hafði verið vinnumaður frá
unga aldri en tekur síðan að yrkja land
að Ásseli. Ólína og Magnús maður
hennar höfðu flutt á Langanesið eftir
að missa skuldlaust bú og allt sitt í
Dyngjufjallagosi, börnin þá uppkomin:
Ólína Jónsdóttir. Jú. Ég var sumarið
undarlega þegar þú fylltir það svo af
dún að við urðum stundum að fara út
bara til að anda. Nýju dúnstúlkurnar
trúa því ekki hvernig ástandið var þegar
ég segi frá því.
(Það verður að segjast, að Ólína sögunnar
minnir á skemmtilegan hátt á langömmu
Bjargar úr Þistilfirðinum, Ólínu Ingibjörgu
Jónsdóttur á Grímsstöðum og síðar Kúðá.
Hún þótti mæt kona eins og Indriði
ættfræðingur nefnir. Tók m.a. að sér
umkomulaus börn þótt barnahópur
hennar hefði verið stór fyrir. En Ólína
á Kúðá og Drauma-Jói voru samtíða
fyrir austan).
Dúnstúlka Bjarna byggir m.a. á heimildum
sem hann aflaði sér er hann skrifaði
meistararitgerð í guðfræði um Drauma-Jóa
fyrir nokkrum misserum. Nú vinnur hann
að doktorsritgerð um draumvísur, þá
aldagömlu draumhefð sem sér víða stað
í reynsluheimi landans fyrr og nú, í
menningu og þjóðtrú, að ógleymdum
Íslendingasögunum.
Nokkuð magnað gerðist þegar
lokið var við lestur Dúnstúlkunnar
fyrr í dag og kveikt var á útvarpinu.
Verið var að lesa auglýsingar og
fyrsta auglýsingin sem hljómaði
á öldum ljósvakans, fjallaði um
gæði dúnkodda og hve góðir þeir
væru fyrir góðan svefn!
Þunn eru skilin heimanna, tíma og rúms.
Og margt býr í þokunni!
Við hjá Skuggsjá óskum Bjarna innilega
til hamingju með eðalbók.
Söguhetjan Jói, hertur í eldi reynslunnar
á lendum vöku, svefns og drauma, kemst
að því hvað sem öllu líður, að ekki væri
með særingum hægt að forðast lífið.
#
| 
