Nú að nýafstöðnum Vorjafndægrum,
þann 20. mars, syngja fuglar glaðir
í garði, syngja inn vorið í hug og hjarta.
Skógarþrösturinn er mættur--kannski
var hann hér í allan vetur--, eins og
snjótittlingurinn og auðnutittlingurinn,
starinn og hrafninm. Sólblómafræ
í uppáhaldi garðfuglanna.
Þetta er líka góður tími til að huga
að inniræktun sólblóma: sá fræjum.
Hin magnaða söngkona, laga-og
textahöfundur, Bríet, fagnar 23 árum
í dag. Meðal laga hennar er Sólblóm
frá 2020:
Veit ekki hvað ég vil sjá
þegar ég loka augunum.
Skýin svo tómlega grá,
sama hvar ég er.
Heimurinn snýst hratt í hringi,
er samt ekki á hreyfingu.
Hvort var það rétt eða rangt að fara frá þér?
---Og kannski sneri ég mér undan þegar ég átt'i að doka við
eins og sólblóm sem snýr í burt frá sólinni.
Ég visnaði.
Ég visnaði.
Megi raust mennskunar--máttur orðsins--,
bíta í heimi þeirra mannlegu hörmunga,
sem stríðið í landi sólblómanna,
Úkraínu, er, og færa hrjáðum, nýja von
og langþráð réttlæti.
Sólblóm eru sannkölluð draumablóm
í siðmenningunni og kemur ekki á óvart
að sem draumtákn, standi þau fyrir bæði
veraldlega hagsæld og andlega farsæld.
Sólblóm er þjóðarblóm Úkraínubúa
og er guli liturinn í fána þeirra,
tákn um þessi gjöfulu grös Jarðar.
En Úkraína er stærsti útflytjandi
sólblóma í heiminum. Þaðan koma
um 60% af allri sólblómaolíu
í veröldinni; hismið síðan notað
í dýrafóður. Úkraína framleiðir yfir
11 milljónir tonna af sólblómaolíu
árlega og þar af er mest flutt til
Indlands. Spurning hvað Indverjar
gera í stöðunni nú?
Það eru fleiri nauðsynjar í boði
náttúrunnar, sem Úkraína framleiðir
og flytur út, s.s. hveiti, bygg og maís
enda oft kölluð brauðkarfa heimsins.
Hvað gerist með fæðuöryggi heima fyrir
og heimsbyggðarinnar allrar í þessu
samhengi, er fyrirkvíðvænlegt.
Nú þegar eru ræktunarlönd eyðilögð,
og innviðir þar í landi víða rústaðir,
og fólk á flótta í eigin landi og úr landi.
Þá er ýmis hrávara, útflutningsvara,
s.s. kol. Gasleiðslur liggja um landið
vestureftir yfir til Evrópu. Með öðrum
orðum, landið er miðstöð fyrir ýmis
konar jarðefnaeldsneyti og flutning þess.
Þá eru strategískir málmar og steinefni
mikilvæg til útflutnings: stál, járn, nikkel,
fosfór, nauðsynlegt í rekstri samfélaganna
í bæði Austri og Vestri.
Orkubúskapur heima og heiman á í
hættu að raskast illilega.
Vissulega er endurskoðun hrávöru-
notkunar löngu tímabær vegna
ótæpilegrar kolefnislosunar í
heiminum með tilheyrandi veðuröfgum.
Nú liggur á að finna nýjar og
sjálfbærari leiðir til þess að nýta
hagkvæma og náttúruvæna hrávöru.
Þetta styrjaldarástand nú,
er það hrávörustríð? Borið uppi
af ásælni í auðlindir og yfirráð þeirra
og betri hafnlægi við Svartahaf?
Geópólítískur harmleikur.
Og ekki skyldi gleyma ofsóknaróðum
hugmyndafræðingunum að baki
valdsækinna stjórnarherra líkt og
áður hefur gerst í sögu Evrópu.
Sólblóm kallast líka sólfíflar,
Helianthus annuus, og voru
ræktuð í árþúsundir af Indíánum
N.-Ameríku. Bárust síðan með
Spánverjum til Evrópu snemma á 16. öld.
Og með Pétri mikla Rússlandskeisara,
(1672-1725), til Rússlands og Úkraínu
á 17. öld eftir ferðalag um Vestur-Evrópu.
En Pétur nútímavæddi Rússland og
stóð fyrir umfangsmestu einræktun
sólblóma í Evrópu, sem sögur fara af,
og voru heilu landflæmin brotin undir
þá ræktun.
Nytjar sólblóma voru mjög fjölþættar
meðal sumra Indíánaþjóða eins og
Hopi Indíána, sem nýttu alla plöntuna,
notuðu blöð og stöngla til matar og
til körfu og mottugerðar og þurrkuðu fræin
og muldu í mjöl í brauð og grauta.
Nýttu fræin til litunar á listmunum
og vefnaði og sem líkamsmálningu.
Þetta segir okkur að hægt er að nýta
gróður Jarðar á mun fleiri vegu
en við gerum nú.
Mættum vera þessa minnug og að
þessi gróður Jarðar, sólblómin,
eru þeirri merku náttúru gædd,
að geta snúið krónum sínum
á stiklunum í átt til sólar hverju sinni.
En eins og Bríet syngur um í sinni sorg,
þá visna þau þegar þau snúa í burt
frá sólinni...
Það sem dýrmætt er, á í hættu að slokkna
og visna eins og núna með Úkraínu
ef haldið er áfram á þeirri sorgarbraut,
sem nú er fetuð.
Hermenn, sem börðust í báðum
heimsstyrjöldunum, hafa lagt áherslu
á friðarumleitanir og samninga og
vopnahlé á milli stríðandi fylkinga.
Það að setjast við samningaborðið,
sé leiðin áfram, ekki stríðsrekstur með
hrikalegu mannfalli og tilheyrandi
hörmungum á báða bóga.
Sólblómin raðast í spírallaga form út frá
miðri krónu; tímanum er oft líkt við spíral.
Við förum ekki afurábak heldur lærum af
hinu liðna með því að skoða spíralinn
í núinu og halda mót framtíðinni.
Sólblómin hans Péturs mikla Rússakeisara,
eru afar merk fyrir sögu Evrópu eins
og margt annað frá því tímaskeiði.
En sá tími er liðinn og kemur ekki aftur.
En tíminn er ólíkindatól og það eru sólblómin líka:
úkraínsk sólblóm og afurðir þeirra komu að góðum
notum við hreinsun eiturefna úr jarðvegi í Chernobyl
og síðar í Fukushimakjarnorkuverinu í Japan!
Hefjum upp raust vora til varnar mennskunni
og höfum þá auðmýkt til að bera að læra af
sögunni og reynslu kynslóðanna.
.
#
| 
