Fagur og fylltur Blámáni birtist á kvöld-
og næturhimni þessa Hrekkjavökuna
og er einstakur um margt:
í fyrsta sinn síðan árið 1944, birtist hann
nú í öllum tímabeltum Jarðkringlunnar.
Og honum til aukins vegs, skín Mars
skær á suðurhimni og varpar sinni
rauðleitu birtu á vatnsbláan mánann
líkt og í Eyjafirði undangengna nótt.
Í október þetta árið, hafa risið 2 full tungl,
hið fyrra, svokallað uppskerutungl,
þann 1.-2. október. Og nú hið síðara
þennan sólarhringinn sem markar
lok sumars og byrjun vetrar, á hinni
fornu hátíð forfeðra vorra, Kelta,
Samhain, og markar í Kristni,
aðdaganda Allraheilagramessu,
þann 1. nóvember.
En Blámáni--Blue Moon--heitir
þegar tvö full tungl verða innan
sama almanksmánaðar.
Þessi mögnuðu tímamót ganga
gjarnan undir nafninu Halloween -
Hrekkjavaka - þegar kynjaverur
og alls kyns vættir/óvættir fara á stjá.
Trúlega er siðurinn upphaflega kominn
frá Írum vestur um haf og þaðan aftur
til Evrópulanda og hefur á sér amerískt
yfirbragð. En í Heiðni voru vegleg blót haldin
til þess að kveðja sumar og fagna vetri,
svokölluð Dísarblót á Veturnóttum sem
er tímabilið frá síðasta degi sumars á
miðvikudegi til fyrsta dags vetrar sem
ætíð ber uppá laugardag, 24. október.
Margir núlifandi Íslendingar hafa alist
upp við að halda fyrsta Vetrardag
hátíðlegan í mat og drykk og ýmsum
fögnuði. Hinu kvenlæga er fagnað
sem sjá má í fornsögum vorum,
dísum, valkyrjum og nornum blótað
á fyrri tíð þannig að hinn írsk/ameríski
Halloween hittir vel inn í forna hefð.
Og Grýla gamla smellpassar inn
í þessar gömlu sem nýju hefðir!
Halloween stendur fyrir Hallow's Eve,
og hallow þýðir helgur; kvöldið fyrir
messu helgra manna/kvenna, þeirra
sem ekki áttu sérstakan helgidag.
Hallow's Eve: kvöld dáinna, kynjavera,
forynja, afturgangna, drauga, skrímsla,
norna, seiðskratta og djöfla, þessara
sem annarra vídda og heima.
(Hó, hó, hó, hvað er hér á sveimi?).
Grikk eða gott er nú sett á bið en
hægt að nasla það í heimahúsum
og fagna draumkenndu flæði Vökunnar.
Þakka uppskeru sumars og gleðjast
yfir komu vetrar þegar margt
rís upp, bæði hins ljósa og dimma,
þess minnug að ljós vonar og kærleika
þarf að vaxa og dafna í mannheimi
á þessum kórónutímum þegar
misbrestir í grunnkerfum samfélaga
verða enn berari og ójöfnuður eykst.
En eins og skáldkonunni úr Flatey á
Breiðafirði, Ólínu Andrésdóttur,
(1858-1935), verður að orði um
hlýhug og vinarþel, getur líf risið upp
úr frosthörkunni í krafti kærleikans:
... sem uppvekur rósir úr urð og í snjó
með ylnum frá kærleikans glæðum.
Fagur stjörnuhiminn hefur iðulega glatt
okkur árið 2020, og haustfegurðin mikil
hér á Norðurhjara á besta hausti
í langan tíma. Um margt má segja
að vistkerfin hafi notið góðs af veirufárinu,
nú þegar hægir á öllu--spurning hvort fárið
er í grunneðli sínu vistfræðilegt--; mengun
er minni og margar plöntu-og dýrategundir
hafa náð sér aftur á strik.
Ljóst að heimurinn getur ekki horfið aftur til
fyrri helsýnar og mannfólkið þarf að endurhugsa
stöðu sína; slíkri kollvörpun og umbreytingum
fylgir líka óvissa, djúp sorg og tilvistaráþján:
mannkyn þarf að virða einingu alls sem lifir.
Ennfremur hafa orðið merkar uppgötvanir
á himingeimnum sem hrista upp í
viðteknum skoðanamynstrum og opna
nýja sýn í kosmísku samhengi: mögulegt
líf á öðrum vetrarbrautum; gastegundin
fosfín uppgötvast á Venus, systurplánetu
Jarðar þar sem örverur gætu þrifist;
og vötn hugsanlega undir yfirborði
Mars - Rauðu plánetunnar.
Náttúran stendur ávallt fyrir sínu og
lætur ekki að sér hæða um leið og
tíminn heldur sína rás. Og mörg eru
náttúruljóðin sem ylja sál og sinni líkt
og eftirfarandi í þýðingu eins af feðrum
íslenskra fornleifa- og þjóðfræða:
Hljótt er húmið væra;
heið er víddin blá;
tindrar döggin skæra
Unnar spegil á.
(Brynjúlfur Jónsson frá Minna Núpi;
1838-1914. Þýð. á ljóði danska
skáldjöfursins Johann Ludvig
Heiberg;1791-1860).
#
| 
